Toolkit "Nieuwswijsheid"
Bekijk hieronder de trailer voor meer informatie over deze toolkit
Factsheet ‘Nieuwswijsheid in de klas’
🧠 Wist je dat..
✔️ Leraren echte nieuwsjunkies zijn
Ze volgen dagelijks het nieuws via allerlei kanalen en zijn sterk betrokken bij wat er speelt.
✔️ Kennis het verschil maakt
Leraren die goed op de hoogte zijn, vinden het leuker én belangrijker om les te geven over nieuws en journalistiek.
✔️ Leraren hun eigen nieuwswijsheid vertrouwen
En dat vertrouwen helpt ze om het ook overtuigend over te brengen in de klas.
✔️ Nieuwswijsheid hoog op hun lijstje staat
Ze vinden het cruciaal dat leerlingen kritisch leren omgaan met nieuws en media.
✔️ Ze willen bijdragen aan kritische leerlingen
Veel leraren zien dit als hun taak, ook als ze zich er nog niet altijd even zeker in voelen.
🎯 Kansen
✔️ Leraren willen lesmateriaal dat werkt
Ze zoeken concrete lesmiddelen over nieuws, zolang die aansluiten bij hun leerlingen.
✔️ Nieuwsmedia? Graag, maar wel onafhankelijk
Leraren zien nieuwsorganisaties als mogelijke partners – mits ze onafhankelijk en transparant zijn.
✔️ Motivatie is er, tijd niet
Leraren zijn gemotiveerd, maar missen tijd en plek in het curriculum. Extra ondersteuning kan het verschil maken.
✔️ Een journalist in de klas maakt indruk
Gastlessen door journalisten vergroten het vertrouwen van leerlingen in de journalistiek en versterken hun waardering.
Wat is nieuwswijsheid?
Manifest Nieuwswijsheid
Beeld & Geluid heeft het Manifest Nieuwswijsheid gelanceerd. Een manifest dat oproept tot een gezamenlijke aanpak voor bewuster omgaan met nieuws en informatie. Het manifest is een samenwerking tussen Beeld & Geluid en het project DichterBijNieuws.
De aanleiding is duidelijk: zorgen over dalend vertrouwen in nieuws (57% in 2023 naar 50% in 2025) en verminderde interesse in nieuws en actualiteiten bij jongeren. Ook algoritmes en AI sturen steeds vaker ons nieuwsaanbod zonder transparantie.
Het manifest biedt vijf pijlers voor een toekomstbestendig informatie-ecosysteem en een weerbare, democratische samenleving. Doel is het vergroten van nieuwswijsheid.
Nieuwswijsheid in het curriculum
Primair onderwijs
Voortgezet onderwijs
Nieuwswijsheid laat zich goed integreren in het voortgezet onderwijs en sluit aan bij meerdere vakken, zoals maatschappijleer, Nederlands, geschiedenis, CKV en Mens & Maatschappij. In deze vakken leren leerlingen onder andere over de invloed van media, verschillende bron en de rol van (beeld)taal. Daarnaast biedt nieuwswijsheid veel mogelijkheden voor thematische en vakoverstijgende projecten, bijvoorbeeld over journalistieke ethiek, filterbubbels, privacy, en complottheorieën. Op die manier wordt het geen losstaand onderwerp, maar een samenhangend onderdeel van het curriculum dat bijdraagt aan kritisch denken en mediawijsheid.
Maatschappijleer / Mens & Maatschappij
Laat leerlingen ontdekken hoe media invloed uitoefenen en wat de rol van journalistiek is. Oefen met het kritisch beoordelen van nieuws, het analyseren van bronnen en het herkennen van verschillende vormen van verslaggeving.
Nederlands
Laat leerlingen oefenen met het analyseren van teksten, herkennen van argumentatie en het onderzoeken van de rol van taal in het overbrengen van een boodschap. Deze vaardigheden helpen hun om nieuwsberichten en artikelen kritisch te beoordelen.
Geschiedenis
Maak gebruik van historische onderwerpen om leerlingen te leren bronnen te vergelijken en kritisch te evalueren. Laat ze oefenen met het onderzoeken en interpreteren van historische bronnen én nieuwsberichten, en zo verbanden leggen tussen verleden en actualiteit.
Projecten
Tijdens een projectweek over nieuws, journalistiek, digitale geletterdheid of mediawijsheid kunnen leerlingen intensief werken aan actuele thema’s. Door een week lang te verdiepen in onderwerpen als ethiek en journalistiek, filterbubbels, desinformatie of complottheorieën, wordt zichtbaar hoe belangrijk deze thema’s zijn in een onze samenleving. De projectvorm biedt ruimte voor onderzoek, samenwerking en het maken van een eindproduct, zoals een eigen nieuwsuitzending of podcast.
Vakoverstijgende lessen
In vakoverstijgende lessen over nieuwswijsheid en digitale geletterdheid kunnen leerlingen vanuit verschillende vakgebieden werken aan thema’s als nieuwsproductie en burgerschap in de digitale wereld. Door de samenhang tussen vakken te benutten, krijgen leerlingen inzicht in hoe technologie onze samenleving beïnvloedt. Er is aandacht voor mogelijkheden én risico’s, zoals misinformatie, online identiteit en het belang van kritisch denken.
Ondersteunend onderwijs
Praktijk onderwijs
Speciaal onderwijs
Burgerschap
Burgerschapsonderwijs maakt leerlingen bewust hoe een democratische samenleving werkt. Het speelt zich bij uitstek af op het snijvlak van verschillende leergebieden, zoals taal, geschiedenis en digitale geletterdheid. De nieuwste conceptkerndoelen zijn geordend in drie domeinen: Schoolcultuur, Samenleving en Democratie en Maatschappelijke Vraagstukken. Elk domein bevat zes kerndoelen, en scholen krijgen ruimte om zelf te bepalen hoe deze doelen in het onderwijs worden opgenomen.
Thema’s als nieuwswijsheid, media-invloed, digitale identiteit en kritisch denken sluiten direct aan bij meerdere kerndoelen, vooral binnen het domein Maatschappelijke Vraagstukken. Wil je meer weten over de conceptkerndoelen? Je vindt ze hier.
Digitale geletterdheid
In onze digitale samenleving is digitale geletterdheid een basisvoorwaarde voor volwaardig burgerschap en actief deelnemen aan de maatschappij. Leerlingen hebben niet alleen kennis nodig over hoe digitale technologie werkt, maar ook inzicht in hoe die technologie hun leven en de wereld beïnvloedt.
De nieuwste conceptkerndoelen voor digitale geletterdheid zijn opgebouwd rond drie samenhangende domeinen die aandacht geven aan praktische vaardigheden, creatief gebruik van technologie én kritisch denken over de digitale samenleving. Deze brede benadering biedt volop ruimte om nieuwswijsheid een plek te geven in het curriculum, bijvoorbeeld door te werken aan thema’s als media-invloed, digitale identiteit, desinformatie of online veiligheid.
Vooral de kerndoelen over digitale media, jezelf en de ander, en de samenleving als geheel sluiten goed aan bij deze onderwerpen. Zo wordt digitale geletterdheid niet alleen iets technisch, maar ook iets maatschappelijks en persoonlijk relevants.
Wil je meer weten over de conceptkerndoelen? Je vindt ze hier.
DichterBijNieuws x UseTheNews
Nieuws bespreken in de klas
Zo begeleid je het gesprek
Beelden van oorlog, aanslagen of andere ingrijpende gebeurtenissen zijn voor veel leerlingen maar één swipe verwijderd. Soms komen ze onverwacht binnen, rechtstreeks op hun telefoon. De emoties die dat oproept, kunnen ook de klas binnenkomen. En ook nieuws dichter bij huis kan leiden tot felle reacties of botsende meningen.
Hoe ga je daarmee om in de klas? Hoe zorg je ervoor dat emoties en meningsverschillen niet escaleren, maar juist leiden tot inzicht, empathie en een open gesprek? In deze aanpak laten we zien hoe je in drie fases een lastig klassengesprek bewust en zorgvuldig begeleidt:
Fase 1:
Word gesprekspartner
- Neem leerlingen serieus
- Vraag door, blijf nieuwschierig
Zeg bijvoorbeeld: “Kun je dat uitleggen?” of “Waar heb je dat gehoord, gezien of gelezen?” Zo help je leerlingen bewust om te gaan met bronnen en informatie.
- Houd het gesprek open en veilig
- Stimuleer actief denken
Stel vragen als: “Wat vind jij daarvan?”, “Waarom denk je dat?” of “Heb je dit zelf meegemaakt?” Zo laat je leerlingen hun mening onderbouwen en verder denken.
- Ga op zoek naar de kern
Probeer te achterhalen wat er echt speelt. Waarom raakt dit onderwerp deze leerling(en)? Daar zit vaak het begin van een waardevol gesprek.
Fase 2:
Faciliteer de dialoog
Stimuleer een open gesprek waarin de meningen en ideeën van leerlingen centraal staan. Betrek de hele klas en geef ruimte om elkaar aan te vullen of juist vriendelijk tegen te spreken.
Vragen die daarbij helpen zijn bijvoorbeeld: “Denkt iemand hier anders over?”, “Kun je je voorstellen dat iemand dit heel anders ziet?” of “Hoor je thuis of in de media andere meningen?”
- Soms mag het best even schuren.
Stel scherpe, maar veilige vragen zoals: “Is dit hetzelfde als…?“, “Hoe verhoudt dit zich tot vrijheid van meningsuiting?” of “Wat gebeurt er als iedereen dit zou vinden – of juist niemand?” Zo stimuleer je leerlingen om verder te denken dan hun eerste reactie.
- Houd het gesprek in balans
Voorkom dat een paar luidruchtige stemmen het gesprek overnemen. Gebruik verschillen juist als leermomenten. Zo leren leerlingen hun mening vormen én bijstellen.
Fase 3:
Vat samen en blik terug
- Sluit het gesprek bewust en positief af
- Reflecteer ook zelf
Sta kort stil bij wat er gebeurde. Waren er sterke emoties? Speelt er iets onder de oppervlakte? Deel signalen of terugkerende vragen met collega’s. Zo houd je zicht op wat er leeft in de klas. Denk alvast na over een mogelijk vervolg: hoe en wanneer pak je het gesprek weer op?
Deze tips zijn gebaseerd op de methode Dialoog als Burgerschapsinstrument, ontwikkeld door Diversion in opdracht van Netwerk Mediawijsheid. Meer weten over hoe je als docent kunt omgaan met desinformatie en polarisatie? Bekijk dan de training Dialoog in tijden van desinformatie van Diversion en Beeld & Geluid.
Gespreksstarters
Journalistiek
Nieuws
Betrouwbaarheid
Framing
Positief nieuws
Start het gesprek in je klas met deze gespreksstarters. In de vijf video’s van UseTheNews stelt de redactie telkens een prikkelende vraag om samen met je leerlingen nieuwswijsheid te verkennen.
Gespreksstarter // De journalist
Wat vinden jullie: is een journalist gewoon iemand die verhalen vertelt, of moet je daar echt iets voor kunnen of aan bepaalde regels houden?
Gespreksstarter // Het nieuws
We zien of horen allemaal wel eens iets op tv, via socials of in de klas wat met nieuws te maken heeft. Soms is dat grappig, soms spannend, of zelfs verdrietig. Wat heb jij gezien dat je is bijgebleven?
Gespreksstarter // Betrouwbaarheid
Stel je ziet iets opvallends of schokkends in het nieuws of via je socials – wat doe je dan? Scroll je verder, klik je door of ga je op onderzoek uit? En wat doe je als je twijfelt aan iets wat je leest of hoort?
Gespreksstarter // Framing
Stel je maakt een nieuwsbericht over iets op school. Wat gebeurt er als jij alleen de positieve dingen vertelt, of juist alleen de negatieve? Denken mensen dan anders over wat er is gebeurd?
Gespreksstarter // Negatief of positief nieuws
Wanneer zou jij denken: ‘Hé, dit wil ik wél volgen’? Moet het nieuws dan leuker, eerlijker, korter, grappiger of juist iets anders zijn?
Campagnes
Journalist in de Klas
MediaMasters
MediaMasters is een gratis serious game die leerlingen bewust maakt van kansen en risico’s van digitale media. Tijdens een landelijke wedstrijd vol MediaMissies ontwikkelen ze digitale vaardigheden. Daarna kunnen ze verder aan de slag via ThemaMissies en klassikale gesprekken over mediawijsheid.
Games
Breaking News
Brand
Naast de Klokhuis afleveringen zijn er een lesbrief en een game ontwikkeld om leerlingen journalistiek te laten ervaren. Na het zien van Wat is Nieuws? spelen leerlingen de online game Brand! Ze onderzoeken een brand bij pizzeria De Knapperige Korst, schrijven een nieuwsartikel en verkennen drie journalistieke rollen met elk een andere aanpak.
Slecht nieuws
Bad News is een gratis educatief spel waarin je zelf nepnieuws creëert. Zo leer je hoe desinformatie werkt en word je weerbaarder tegen nepnieuws. Het doel: zoveel mogelijk volgers krijgen, zonder je geloofwaardigheid te verliezen. Spelenderwijs leer je media te doorgronden.
Lespakketten
Fake News
Medialogica
Filterbubbel.nl
In de gratis les Nieuws in je feed: waarheid of wartaal op Filterbubbel.nl leren leerlingen hoe algoritmes, filterbubbels, framing en clickbait hun denken en emoties beïnvloeden. Ze ontdekken hoe mediaberichten worden gemaakt en welke rol journalisten daarbij spelen. Onmisbaar in een tijd waarin jongeren overspoeld worden met nieuws op sociale media.
#Waarzeggers
IMAGEZ
Adolescence
Trainingen & Workshop
Docententrainingen
In onze samenleving komt een constante stroom van beelden real-time via sociale- en traditionele media op ons af. We maken, delen, ontmoeten, spelen en worden er door geïnformeerd. Tegelijkertijd zijn er de grillen van nieuws, complotten, hypes en hoaxes.
Meningen en de publieke opinie worden gevormd. Het heersende gevoel is dat van een gepolariseerde samenleving en de democratie met een vrije pers die steeds meer onder druk komt te staan.
Samen ontrafelen we de betekenis van media en mediacultuur voor het sociale en politieke leven van jou én je leerlingen. De duur van de training is 1,5 uur en de groepsgrootte is maximaal 30 deelnemers.
Masterclass Medialogica
Media helpen ons onze weg te vinden in de werkelijkheid, maar kunnen we blindelings op hen vertrouwen? In hoeverre zijn ze een betrouwbare gids? In deze masterclass ontdek jij met je collega’s of je team hoe mediahypes en publieke opinie tot stand komen en welke rol media en wijzelf daarin spelen. Aan de hand van verschillende thema’s zoals media en ethiek, beeldvorming en mediahypes worden de mechanismen van medialogica ontrafeld.
Deze masterclass is geschikt voor leraren in het po, vo, mbo en hbo en kan worden gevolgd in Hilversum bij Beeld & Geluid of op een locatie naar keuze, zoals de eigen school.
De duur van deze masterclass is 1,5 uur en de groepsgrootte is vanaf 8 deelnemers.